Ιλιάδα-Ραψωδία Α


Έχει σημασία να στραφούμε στο αρχαίο κείμενο και να δούμε τις φράσεις που χρησιμοποιεί ο Όμηρος.Λέει λοιπόν ο ποιητής:εν δε οι ήτορ/στήθεσιν λασίοισι διάνδιχα μερμήριξεν(στα μαλλιαρά τα στήθια η καρδιά του ταλαντεύτηκε ανάμεσα σε δύο γνώμες,στ.188-189)και ήος ο ταυθ'ώρμαινε κατά φρένα και κατά θυμόν(όσο αυτές τις δύο γνώμες πηγαινοέφερνε στο νου και στην καρδιά του,στ.193)

Το ήτορ είναι η καρδιά,που αποτελεί έδρα των αισθημάτων και σχετίζεται με την ικανότητα της κρίσης.Για τον Όμηρο η καρδιά είναι κάτι απτό και υλικό,που βρίσκεται μέσα στα στήθη του ανθρώπου. Η λέξη ήτορ είναι σχεδόν συνώνυμη με τη λέξη θυμός,που χρησιμοποιείται στο δεύτερο στίχο.Το ρήμα μερμηρίζω σημαίνει,εδώ,"ταλαντεύομαι ανάμεσα σε δύο ιδέες,σε δύο γνώμες,αμφιβάλλω και η αμφιβολία αυτή μου προξενεί στεναχώρια.Το ποιητικό ρήμα ορμαίνω σημαίνει "στριφογυρίζω κάτι στο μυαλό μου,ερευνώ,κρίνω,συλλογίζομαι,σκέφτομαι.Η λέξη φρην,φρενός(η) δηλώνει εδώ την καρδιά ή το νου ως έδρα των διανοητικών δυνάμεων,της αντίληψης,της σκέψης.Τέλος η λέξη θυμός είναι σχεδόν συνώνυμη της λέξης φρην και δηλώνει την έδρα της νόησης,που βρίσκεται στα στήθη του ανθρώπου.Τα πράγματα φαίνονται λιγάκι μπερδεμένα,σαν τις σκέψεις του Αχιλλέα,αλλά θα προσπαθήσουμε να τα ξεμπερδέψουμε.

Σύμφωνα με τον Dodds(Οι Έλληνες και το παράλογο,εκδ Καρδαμίτσα,1978,Αθήνα,σ.33)στον Όμηρο ο θυμός "μπορεί να οριστεί,πρόχειρα και γενικά ως όργανο αίσθησης[...]Ο θυμός του ανθρώπου είναι που του λέει ότι πρέπει τώρα να φάει,να πιει, ή να σκοτώσει κάποιον εχθρό,τον συμβουλεύει στην πορεία της πράξης και βάζει τις λέξεις μέσα στο στόμα του.Μπορεί να συνομιλεί μαζί του ή με την καρδιά του,ή με την κοιλιά του,σχεδόν σαν άνθρωπος σε άνθρωπο.[...]Στον ομηρικό άνθρωπο ο θυμός φαίνεται πως δε γίνεται αισθητός σαν μέρος του εαυτού του:συχνά παρουσιάζεται σαν μια ανεξάρτητη εσωτερική φωνή.Ένας άνθρωπος είναι δυνατόν να ακούει ακόμα και δύο τέτοιες φωνές."Ο Αχιλλέας ακούει ακριβώς δύο τέτοιες φωνές. Η μία του λέει να σκοτώσει τον Αγαμέμνονα και η άλλη να δώσει τόπο στην οργή του και να σωπάσει.

Οι λέξεις,φρην,ήτορ και θυμός,είναι λοιπόν σχεδόν συνώνυμες.Η οντότητα την οποία δηλώνουν,εδράζεται στο στήθος,είναι κατά κάποιο τρόπο ανεξάρτητη από τον "εαυτό" κι έχει το χαρακτήρα μιας εσωτερικής φωνής.Συχνά όμως συναντούμε δύο τέτοιες εσωτερικές φωνές,οι οποίες μπερδεύουν τον άνθρωπο και προσπαθούν να κατευθύνουν τη συμπεριφορά του προς τα εδώ ή προς τα εκεί.Οι εσωτερικές αυτές φωνές προσφέρουν δύο επιλογές,που είναι αντίθετες μεταξύ τους.Ο άνθρωπος ταλαντεύεται ανάμεσα σ'αυτές τις δύο επιλογές,αμφιβάλλει,και αυτός ο μετεωρισμός,αυτή η αμφιβολία,του προξενεί στεναχώρια.Ακούει τις φωνές,τις εξετάζει,συνομιλεί μαζί τους και στο τέλος αποφασίζει ποια θ'ακολουθήσει.Δεν είναι όμως λίγες οι φορές που ο άνθρωπος αδυνατεί να πάρει μια απόφαση και μένει με την αμφιβολία να του σπαράζει τα σωθικά.Τότε είναι που επεμβαίνει συνήθως μια θεότητα και τον βγάζει από το δίλημμα.Έτσι γίνεται και με τον Αχιλλέα.Επεμβαίνει η Αθηνά και δίνει λύση στην αμφιβολία του.


με τούτες/τες έπαρσές του γρήγορα θα χάσει τη ζωή του(στ.204-205)

Έχουμε εδώ την πεποίθηση του ομηρικού ανθρώπου ότι η έπαρση,η αλαζονεία,η κακώς εννοούμενη υπερηφάνεια,αποτελεί ένα είδος αμαρτήματος,σφάλματος,και δίκαια επιφέρει την -θεϊκή-τιμωρία.Ο Αχιλλέας θεωρεί αλαζονική τη συμπεριφορά του Αγαμέμνονα,γι'αυτό και εκφράζει τη βεβαιότητά του ότι ο Ατρείδης θα πληρώσει κάποια στιγμή με την ίδια του τη ζωή αυτή την αλαζονεία,αυτή την έπαρση.Αξίζει εδώ να σημειώσουμε ότι,αν και σε αυτό το στίχο χρησιμοποιεί τη λέξη υπεροπλίη,ο Όμηρος αποδίδει την αλαζονεία με τη λέξη ύβρις,την οποία συναντούμε στο στίχο 203(ο Πολυλάς επιλέγει τη λέξη "αδικία") και στο στίχο 214.Λέμε ότι κάποιος διαπράττει "ύβριν" όταν συμπεριφέρεται με τρόπο που είναι προσβλητικός και υπερβαίνει τη φύση του καθώς και τα επιτρεπτά όρια της δράσης του.Όταν αυτό γίνεται,επεμβαίνουν οι θεοί και τιμωρούν τον "υβριστήν".


Θυμόμαστε και το τρίπτυχο: Ύβρις-Νέμεσις-Τίσις.


πηγή:Γιώργος Βασιλείου-Μιχαήλ
Ομήρου Ιλιάδα

6 σχόλια:

Βασίλης είπε...

Κι αν αυθαδιάζεις στους Καιρούς (τους)
Και ανήκουστη διαπράττεις ύβρη (για τα ήθη τους)
Κι αμφισβητείς τη νέμεση;(τους)
Και γυρίζεις την πλάτη αδιαφορώντας για την τιμωρία;(τους)
Αγαπημένο μου Σπαθί
Μήπως τότε είσαι Άνθρωπος; (όχι άνθρωπος τους)
Και μάλιστα Ελεύθερος Άνθρωπος;( ελεύθερος από αυτούς και παγιδευμένος βέβαια στη μοναξιά της ελευθερίας σου,…)

Ξέρεις, συνομιλείς με έναν κατ΄ εξακολούθηση υβριστή και βαρύτατα τιμωρημένο, Που δεν αναγνωρίζει όμως εξουσία τιμωρίας
Ούτε σε θεούς ούτε σ’ ανθρώπους,…

Ξέρεις ότι Καταλαβαίνω,…

Αλλά μόλις το διάβασα μου ήρθαν αυτά,…
Και νομίζω πως, όλα αυτά τα πολύ σπουδαία κείμενα, μπορούν να έχουν
Περισσότερες από μια αναγνώσεις,…
Και είπα να στα στείλω γιατί θέλω, στ’ αλήθεια να μου πεις
Εσύ Αγαπημένο μου Σπαθί, που κάνω λάθος
Γιατί εμείς λέμε την Αλήθεια και ας μη μπορούν τα μάτια να το επιβεβαιώσουν
Την Αγάπη μου
Κι ένα μεγάλο Φιλί

Φαίδρα Φις είπε...

Καλέ μου Βασίλη,
ακριβώς έτσι είσαι άνθρωπος...
Ελεύθερος ναι,
ξέρω ότι καταλαβαίνεις,
ασφαλώς και το ξέρω,
δεν έχω απαντήσεις Βασίλη,
πιθανόν αυτό να συμβαίνει ή γιατί ο καθένας αντιλαμβάνεται με το δικό του τρόπο την αλήθεια,
ακόμα πιθανότερο να συμβαίνει αυτό που συνέβη στον Αχιλλέα,
και να επικρατεί το μένος,η οργή,
διότι πολύ απλά
από μηχανής θεοί δεν υπάρχουν
ή "αμήχανα κοιτάζουν"
κατά τον Άλκη Αλκαίο,
θα συμφωνήσω,
από μηχανής θεός είναι η συνείδηση και η ορθή σκέψη,
όταν δεν υπάρχει παρασύρεσαι είτε από τα πάθη σου και γίνεσαι ασήμαντο ανθρωπάκι,
είτε από την επιπόλαια σκέψη
και τότε είσαι άξιος όλων των αναξίων...
υβριστής και τιμωρημένος εσύ,γιατί?

η αλήθεια δεν χρειάζεται επιβεβαίωση από κανέναν,είναι αυταπόδεικτη,
όταν τη λες,όταν πορεύεσαι μαζί της,
τι να φοβηθείς?
σου στέλνω τη σκέψη και την αγάπη μου

ΣΟΦΙΑ ΣΤΡΕΖΟΥ είπε...

Εξαιρετκή η ανάρτησή σου.Καιρός να θυμηθούμε και πάλι τα αρχαία κείμενα και την σοφία που περικλείουν.Η διαχρονικότητα που φθάνει ως την επικαιρότητα τι άλλο από την μέγιστη προσοχή μας σ' αυτό το έπος εμπεριέχει.Η *ύβρις* στην καθημερινότητα απ' όλους και ειδικά των κρατούντων την εξουσία είναι διαρκής.Δεν πολιτικολογώ μια κι αυτό δεν μου αρέσει,όμως υπάρχει και διαρκώς την βλέπω γύρω μου, δυστυχώς.Ο από μηχανής θεός υπάρχει,αρκεί να έχουμε εκείνη την συνειδητή αντιληπτικότητα, ώστε ν' ακούμε την εσωτερική μας φωνή.Οι θεοί είναι εδώ.Η εσωτερική αναζήτηση που ορίζεται απο το *φρην* γίνεται το επίκεντρο της ορθής επιλογής.
Καλή σου μέρα.Φιλιά.

Φαίδρα Φις είπε...

Σοφία μου καλημέρα,
χαίρομαι που βρήκες ουσιαστική κι εύστοχη την ανάρτηση,
θα συμφωνήσω μαζί σου,από μηχανής θεός υπάρχει και είναι η συνείδησή μας,αρκεί να μην υπολειτουργεί
και να μην είναι ελαστική,
επίσης,υπό τη συνθήκη να μην είναι οι πεποιθήσεις μας κυλιόμενες...
ευχαριστώ ακόμα που μίλησες ως πολίτης αυτής της ρημαδοζωής,
ας το κάνει και κάποιος,αφού οι επαίοντες ολιγωρούν
θεός είναι η ψυχή όταν ανθίζει και καρποφορεί,
διαφορετικά,όταν η ψυχή καταλαμβάνεται από μήνιδες αναίτιες χαλάει,σήπεται και σκορπά

να είσαι καλά
φιλιά και καλημέρα
θα περάσω να τα πούμε

Ανώνυμος είπε...

"-Τι έχεις μες στα στήθια;
-Την αλήθεια!"

κάποιοι ήξεραν κάποιοι αναγνώριζαν κάποιοι έψαχναν κάποιοι αναζητούσαν

κάποιοι τους ξεχάσαμε
κάποιοι τους θυμόμαστε

ευ
γε
Πέννυ

Φαίδρα Φις είπε...

Πεννάκι ευχαριστώ
την αλήθεια οργισμένη καμιά φορά
όταν πνίγεται από άδικο...

φιλιά αγκαλιά καλημέρα