Μάης του '68

Ο Μάης που ξάφνιασε τον κόσμο...

Ο Μάης πουλάει.Ο Μάης επίσης,πουλιέται.Σε μικρές και μεγάλες δόσεις τώρα είναι η ώρα της μεγάλης δόσης,της στρογγυλής 40ετίας.Σαράντα χρόνια είναι η απόσταση ασφαλείας για να πάρει ένα γεγονός μια κάπως οριστική κατάταξη στις γραφές της Ιστορίας.Πέντε πράγματα κάνουν ξεχωριστό το φαινόμενο που σάρωσε τον πλανήτη τη δεκαετία του '60,με αποκορύφωμα το 1968.Πρώτον,η θεαματική εισβολή της νεολαίας στο πολιτικό προσκήνιο.Δεύτερον,το γεγονός ότι ο "ιός" της αμφισβήτησης-με διαστάσεις εξέγερσης σε αρκετές περιπτώσεις-έπληξε όλα τα μπλοκ της ψυχροπολεμικής γεωπολιτικής ισορροπίας,αν και όχι ομοιόμορφα.Τρίτον,το γεγονός ότι η πολιτική αναταραχή δεν ακολούθησε το σχέδιο καμιάς "Διεθνούς",δεν υπάκουσε σε καμιά "επαναστατική ημερήσια διάταξη",ούτε στο περιεχόμενο ούτε στις μορφές.Οι μειοψηφίες έδωσαν τον τόνο,αιφνιδιάζοντας τόσο τα κόμματα της εξουσίας όσο και της επίσημης Αριστεράς.Τέταρτον,ότι η εξέγερση είχε έναν χαρακτήρα καθολικό,δεν αφορούσε μόνο τις σχέσεις εξουσίας,πολιτικής,οικονομικής,αλλά ολόκληρο το μεταπολεμικό σύστημα αξιών.Την κουλτούρα,τις συμπεριφορές,την τέχνη,την αισθητική,τον τρόπο ζωής,το στιλ,τα γούστα,τη μόδα,τις μουσικές.Πέμπτον,ότι η νεανική δημιουργικότητα έσπασε τα κλισέ του καθωσπρεπισμού,επιφέροντας μια θεαματική απελευθέρωση στη σκέψη,στην έκφραση,στον λόγο,μ'έναν τρόπο που σοκάρισε την καταπονημένη γενιά του πολέμου και της ανασυγκρότησης.
Η νεανική εξέγερση που παίρνει συμβολικά το όνομα "Μάης '68" είναι ένα φαινόμενο που διατρέχει όλη τη δεκαετία του '60.[...]
Ο Μάης πουλάει και πουλιέται λοιπόν.Και γοητεύει ανεξήγητα.Πού οφείλεται αυτό?Ενδεχομένως στο γεγονός ότι "του '60 οι εκδρομείς",η γενιά που πρωταγωνίστησε στα γεγονότα,είναι σήμερα στα πράγματα κι έχει κάθε λόγο να συντηρεί αυτάρεσκα το μύθο της.Αλλά αυτό μάλλον αδικεί και τη γενιά και τα γεγονότα.Όπως την αδικεί και κάθε άλλος πρόχειρος μύθος.Ότι η γενιά που θέλησε "να τολμήσει το αδύνατο" βολεύτηκε μια χαρά στους θώκους της εξουσίας.Αλλά αυτό δεν ισχύει.Οι πρωταγωνιστές,αλλά και οι κομπάρσοι αυτού του πολύχρωμου κινήματος,διασκορπίστηκαν σε όλο το κοινωνικό σύμπαν,τροφοδότησαν κάθε τάξη και πολιτικό χώρο.Όπως συμβαίνει με κάθε γενιά.Άλλοι συναλλάχτηκαν με την εξουσία.Άλλοι έπνιξαν τον πόνο τους στα εκατομμύρια.Άλλοι στα ναρκωτικά.Άλλοι εκτράπηκαν σε αιματηρά αδιέξοδα.Άλλοι πέθαναν σε λευκά κελιά.Άλλοι εξαγόρασαν την ελευθερία τους με "δηλώσεις μετανοίας".Άλλοι επέλεξαν την ασφάλεια των κομμάτων εξουσίας.Κι άλλοι παραμένουν πιστοί στα παρηκμασμένα "γκρουπούσκουλα" που δημιούργησαν.Άλλοι ιδιώτευσαν.Κι άλλοι παραμένουν δραστήρια "πολιτικά ζώα" μ'ένα τρόπο διαφορετικό,τροφοδοτώντας όλα τα νέα κοινωνικά κινήματα και τον ανθρωπιστικό ακτιβισμό που είναι η πιο πολύτιμη κληρονομιά του Μάη.

δημοσιευμένο στον "Κόσμο του Επενδυτή"



του Τάκη Κατσιμάρδου

Μαζί με τα σύνθετα ερωτήματα που θέτει ο "Γαλλικός Μάης" και ξαναθέτει 40 χρόνια μετά,προβάλλει κι ένα κατ'εξοχήν ελληνικό:ποια ήταν η απήχηση της εξέγερσης στα καθ'ημάς?Δυστυχώς,συστηματοποιημένες και τεκμηριωμένες απαντήσεις τουλάχιστον,έως τώρα δεν έχουν επιχειρηθεί.Ούτε από την πανεπιστημιακή κοινότητα...Παρ'όλα αυτά,έχουν διατυπωθεί στα χρόνια που έχουν μεσολαβήσει,διάφορες απαντήσεις από διαφορετικούς δρόμους προσέγγισης.Ο Μάης παραλληλίστηκε με ελληνικά γεγονότα,που ξεκινούν από τα Δεκεμβριανά του 1944 και φτάνουν ως τα τέλη του 20ού αιώνα.Απλουστευμένα θα μπορούσαν να συνοψιστούν:
1.Κατέφτασε καθυστερημένα στη χώρα μας,λόγω της δικτατορίας.Κάτι παρόμοιο συνέβη και σε άλλα δυτικοευρωπαϊκά κράτη,που είχαν παράλληλες πορείες(δικτατορίες στην Ισπανία και Πορτογαλία).Στην Ελλάδα ο Μάης εκδηλώθηκε το 1973.Σορβόννη και Καρτιέ Λατέν συνιστούσαν το Πολυτεχνείο,τα οδοφράγματα και οι συγκρούσεις της εξέγερσης του Νοέμβρη.Μικρογραφία του λίγο νωρίτερα-Φεβρουάριος 1973-ήταν η κατάληψη της Νομικής Σχολής.
2.Δεν ήταν όψιμος,αλλά πρώιμος ο Γαλλικός Μάης στην Ελλάδα.Τα Ιουλιανά του 1965 είχαν προκαλέσει"επαναστατική κατάσταση",παρόμοια με κείνη στη Γαλλία.Παρά το γεγονός ότι στη μια περίπτωση τα αιτήματα ήταν για μια ολοκληρωμένη αστική δημοκρατία και στην άλλη,αντιεξουσιαστικά,οι ομοιότητες ήταν αρκετές και ουσιαστικές.
3.Η ένδοξη και μαχητική παράδοση του προδικτατορικού κινήματος,ενισχυμένη από τη διεθνή παράδοση του Γαλλικού Μάη,θα είναι η βάση πάνω στην οποία θ'αναπτυχθεί το αντιδικτατορικό κίνημα στα πανεπιστήμια,αρχής γενομένης από τα τέλη του 1958-κηδεία Παπανδρέου-.
4.Δεν μπορούσαν τότε να υπάρξουν άμεσες επιπτώσεις,αφού όλα τα πλάκωνε η σκλαβιά στη χουντοκρατούμενη Ελλάδα.Στα πανεπιστήμια είχε επιβληθεί σιγή νεκροταφείου,ενώ γεμάτες ήταν οι φυλακές.Η απήχηση του Μάη σταμάτησε με τη βία και τα όπλα στα ελληνικά σύνορα.Με τη λογοκρισία και την αποσιώπηση των γεγονότων αρχικώς,την πλήρη διαστρέβλωση σε συνέχεια και την ένταξή τους στα αντικομμουνιστικά παραμύθια.
5.Οι επιπτώσεις δεν ήταν άμεσες αλλά έμμεσες.Δημιουργήθηκαν και λειτούργησαν υπόγεια ρεύματα,που επέδρασαν συνολικά στην ελληνική κοινωνία.Θα εκδηλωθούν στους μετέπειτα αντιδικτατορικούς,στους μεταπολιτευτικούς λαϊκούς-ταξικούς αγώνες.Επιπλέον,πέρα από τις συλλογικότητες,οι επιδράσεις ήταν ισχυρές και σε ατομικό επίπεδο.Άλλαξαν σε πολλούς τρόπους σκέψης,στάσεις και συμπεριφορές.
6.Όπου στο εξωτερικό ζούσαν και δρούσαν Έλληνες συμμετείχαν στην εξέγερση και τη συνδύασαν με την αντιδικτατορική δράση.Στους περισσότερους η επίδραση του Μάη ήταν καταλυτική.Ακριβώς μετά τα γεγονότα το αντιδικτατορικό κίνημα στο εξωτερικό θα προσλάβει ογκώδεις-μαχητικές διαστάσεις και θα περάσει σε άλλη φάση(προσπάθειες για κοινή δράση των πολιτικών δυνάμεων,κίνημα υπεράσπισης του Αλ.Παναγούλη κλπ)
Η σχηματοποιημένη απαρίθμηση δεν εξαντλείται εδώ,αλλά στο σύνολό τους οι απαντήσεις,ακόμα και οι επιφυλάξεις για την ισχύ ορισμένων,δίνουν ένα μέτρο πολύπλοκων επιδράσεων της εξέγερσης του Γαλλικού Μάη στα τεκταινόμενα στην Ελλάδα.
Έτσι κι αλλιώς η εξέγερση,όπως κι αν χαρακτηριστεί-ταξική,φοιτητική,αντιεξουσιαστική κλπ)στάθηκε πηγή έμπνευσης για τους αντιδικτατορικούς και λαϊκούς δημοκρατικούς αγώνες.Είναι ζήτημα φαντασίας η ανίχνευση των επιπτώσεων του Μάη στην ελληνική πραγματικότητα.Βεβαίως,όχι μόνο των γεγονότων και του απόηχου της εξέγερσης,αλλά και της ελκτικής δύναμής του,καθώς πέρασαν από την ιστορία στο μύθο.
Ο Γαλλικός Μάης,άλλωστε,με την έννοια αυτή,δεν ήταν μόνο τρίχρωμος.Ήταν πολύχρωμος και γαλανόλευκος.Μπορεί να μην έφερε τη φαντασία στην εξουσία,όπως δεν έφερε η εξέγερση του Πολυτεχνείου τη δημοκρατία στην Ελλάδα,αλλά έστειλε και στέλνει πολλαπλά μηνύματα έως τις μέρες μας.Είναι προορισμένος να λειτουργεί ως ανεξάντλητη δεξαμενή συμπερασμάτων και διδαγμάτων...