Η οδύσσεια του ραδιοφώνου…
Η σχέση μου με το ραδιόφωνο κατ’ανάγκην είναι προβληματισμού και αγάπης…οι σκέψεις δεν τελειώνουν…αφού και η ίδια η πολυδιάστατη υπόσταση της μουσικής, κάθε φορά, αλλιώς φωτίζει τα προβλήματα, τους θυμούς, τις οργές, τα ψεύδη, τις αλήθειες…το ξέσπασμα αυτό ετοιμαζόταν από καιρό…κι επειδή τολμώ, κι επειδή έγινα ρεαλίστρια, κι επειδή σταμάτησα να πιστεύω σε «πρίγκιπες» και «βασιλιάδες» του ραδιοφώνου, θα πω ότι αυτή η εκτόνωση έχει στόχο…
Οι τρόποι παρουσίασης του ήθους ορισμένων «γκουρού» του ραδιοφώνου, καθώς και η συγκέντρωση ενός ποικίλου υλικού, στο πρόσωπο αυτών των «κεντρικών ηρώων», η έννοια της διακειμενικότητας-αβέβαιη έως μηδενική-, η κατάκτηση από αυτούς, της ραδιοφωνικής « ορολογίας και φιλοσοφίας», είναι λίγα από αυτά τα οποία, κυρίως, με αφορά να σχολιάσω…αναφέρομαι στο μακρινό πολιτισμό, μιας ακόμη πιο μακρινής εποχής, θυμίζοντας σε κάποιους από αυτούς, ότι υπάρχει και η «αυτοεξορία»…ακόμα υπάρχει γι’ αυτούς αυτή η δυνατότητα…είναι κρίμα να χάσουν την ευκαιρία τους…η ανάγκη μου είναι περισσότερο να εξηγούνται και να υπάρχουν αιτίες για την κατάρρευση ενός ολόκληρου συστήματος αξιών…ομολογώ ότι ο συγκεκριμένος «μύστης» υπήρξε για μένα και για πολύ καιρό, αξιοθαύμαστος…η αγωνιστική του διάθεση, η ευθύνη-όπως πίστευα ότι αναδεχόταν για τις πράξεις του-, η κατάφαση της ανθρώπινης ζωής, τα μοναδικά και ξεχωριστά του «έργα και ημέρες», στα ραδιοφωνικά πράγματα, το ανθρωπιστικό πνεύμα του…έφτασα να φαντάζομαι ή να επινοώ και σημάδια «θεϊκής» έγκρισης, εύνοιας, επιδοκιμασίας…έλεγα, δεν μπορεί, κάποιος θεός τον εμπιστεύεται, τον αγαπάει, τον αγκαλιάζει, τον χαϊδεύει, κάθε βράδυ, πριν κοιμηθεί…τότε έδειχνα εμπιστοσύνη και δεν πέρναγε καν από το μυαλό μου, ότι όφειλα πού και πού έστω, να εξετάζω, να παρατηρώ και να εμβαθύνω περισσότερο, σε πράγματα και ιδέες, όχι μεμονωμένα, και να μην επιτρέπω στις σκέψεις που γίνονται κάτω από συνθήκες συγκινησιακής και συναισθηματικής φόρτισης, να με επηρεάζουν…
Σε άλλους θα ήταν ήδη αυτονόητο, ότι μπορεί ν’ αλλάξει η σειρά, η μοίρα υποθέσεων και ανθρώπων, κάποιος στόχος να χαθεί, κάποιος άλλος να προκύψει, ώστε να παραβιάζεται κάθε φορά η υποκειμενική εντύπωση, η κρίση ή η θεώρηση κάποιας ηθικής τάξης πραγμάτων…το «σχέδιο της εικόνας» που είχα στο μυαλό μου-για να μην επιλέξω τον όρο όνειρο και όραμα και καταδικαστώ επί ρομαντισμώ-, προϋπέθετε μια ισορροπία, μια αρμονία, συνεργασία, συνοδοιπορία, συντροφικότητα, σε κάτι που, υποθετικά, όλοι αγαπάμε και μοιραζόμαστε, κάτι μάλιστα, τόσο βαθύ, αληθινό, αυθεντικό, δυνατό, όπως η μουσική, οι στίχοι, τα τραγούδια, και επ’ ουδενί, ορκιζόμαστε ότι δεν θα το διαπραγματευτούμε, δεν θα το βάλουμε ενέχυρο, δε θα το ξεπουλήσουμε…
Σαφέστατα, ο καθένας έχει δικαίωμα στο προσωπικό του «σχέδιο» ή «όνειρο», αλλά με διάθεση πάντα ανοιχτή, και με τη συνθήκη ότι η δυναμική αυτής της πορείας, της διαδρομής, θα διαμορφώνει και θα καθιστά όλο και πιο βαθύ κι αληθινό αυτό το κοινό δέσιμο και μοίρασμα…επιπλέον, όταν κάποιος «αυτοτιτλοφορείται» μέντορας, με τις έμμεσες ευλογίες ενός ακροαματικού κοινού, εξίσου και «προτροπές», καθώς και μερικών «ειδικών» στα «καλλιτεχνικά πράγματα», οφείλει να χειρίζεται σωστά και έντιμα και τα σημαντικά και όσα παραπλεύρως προκύψουν ως αναγκαία…να ληφθεί υπόψη ότι τα μαθήματα-«δίκην σεμιναρίων-, «φιλοσοφίας και έρευνας» από το ραδιόφωνο, στηρίζονται σε δύο βασικές αρχές: στην επαγωγή, αυτή βοηθάει στην πρόσληψη τέτοιων «μεγάλων λόγων και ιδεών», από τους ακροατές-μαθητευόμενους και στο συσχετισμό μουσικής/στίχων-δημιουργών, για να συνείρεται στο μυαλό των μαθητευόμενων, τα επιμέρους μεταξύ τους…η αλήθεια είναι ότι τέτοιου είδους «δάσκαλοι», μπορούν και ν’ αυτοσχεδιάζουν, γιατί πέρα από το ταλέντο, που σίγουρα διαθέτουν, «εκπαιδεύονται» γι’ αυτό…
Αλλά, στη συγκεκριμένη περίπτωση, έχω την εντύπωση ότι σε κάποιο συρτάρι τους, θα υπήρχε ένα πρόχειρο απόθεμα που θα το προσάρμοζαν κάθε φορά, στο θέμα του τραγουδιού που επέλεγαν ή που τους ζητούσαν…πολύ εύκολο…για την ακρίβεια, δεν είναι τίποτα ν’ απομνημονεύεις και ν’ απαγγέλεις –με τον απαιτούμενο στόμφο, ευφράδεια, συγκίνηση, κατά περίσταση-καταγραμμένα και «λιγωμένα», μελό λογάκια…ειδικά όταν κρατάς για χρόνια τα σκήπτρα της πρωτιάς…ποιος θ’ αρνιόταν μια τέτοια εξουσία! Ο χρόνος όμως εξακολουθεί να μη νικιέται με τίποτα…
Τέλος πάντων, κάποια στοιχεία μετασχηματίζονται, όπως είπα, για να προσαρμοστούν σ’ ένα «ευδιάκριτο πλάνο» ή μια «δυσδιάκριτη πλάνη»…
Αρχικά πρόσεχα κάθε λέξη, τόνο, χροιά, ένταση, να την κατανοήσω, να τη νιώσω, να την παρατηρήσω και τελικά να ενδώσω στο βάρος της…Τι κρίμα που οι λέξεις ήταν μόνες, άγονες, χωρίς συναισθήματα, σ’ αυτή την παραληρηματική άβυσσο ενός συμπλεγματικού μυαλού…λέξεις ηρωικές, αιμάτινες, ενός σύγχρονου ποιητή…Μου πήρε καιρό να διακρίνω το οξύμωρο της πραγματικά ιδιότυπης φύσης του…κι αυτό είναι κάτι που δε θα μ’ ενοχλούσε καθόλου, περισσότερο θα μου άρεσε, αν δεν συνοδευόταν από μια εκτός ορίων «διαστροφή»…έστρεψα λοιπόν την προσοχή μου σε τρεις βασικές αντιθέσεις…κεντρικός ήρωας και το συνάφι του, συνεργάτες, συνοδοιπόροι και οι άλλοι περιθωριακοί ήρωες-ακροατές…αυτές οι αντιθέσεις με βοήθησαν να συλλάβω τα πράγματα καθαρότερα, ακριβώς επειδή αντιδιαστέλλονται…Συγκεκριμένα, η πρώτη αντίθεση, υπογραμμίζει τις ατασθαλίες των «μωρών» συνεργατών του-που τους αγαπάει βεβαίως σφόδρα και δε χάνει την ευκαιρία, να το διατυμπανίζει on air- και η συνεπαγόμενη στέρηση της «καρέκλας» του(από τους μωρούς πλην τίμιους αφελείς συνεργάτες του), σε αντιδιαστολή με την υπονοούμενη αυτοσυγκράτηση και ψυχική ισορροπία του…, ενώ άλλες δύο αντιθέσεις, επανάσταση-βόλεμα και εσωτερική ελευθερία-δέσμευση/σύμβαση με το Σταθμό, τονίζουν δύο εξαιρέσεις, τις οποίες φροντίζει κατά καιρούς και με εύσχημο τρόπο να αίρει(προβαίνοντας σε εξάρσεις εξαπατήσεων και παραπλανητικών πειραμάτων), τόσο στο ανθρώπινο, όσο και στο δικό του «θεϊκό» επίπεδο…Απομένει να δω πώς η ραδιοφωνική μοίρα θα συντελεστεί, με ποιες σύνδρομες και ποιες αντίδρομες δυνάμεις…
Ασφαλώς επαινεί τις καλές απαντήσεις και αποδόσεις των ακροατών στα σχόλιά του, για να υπάρχει κίνητρο ακρόασης, χωρίς ν’ αποθαρρύνει τις τυχόν μη καλές…ο ακροατής «μασάει», γιατί φαντάζεται πως αυτή η επαινετική στάση του «γκουρού», άπτεται της δικής του ουσιαστικής, εύστοχης, γνήσιας, πρωτότυπης απάντησής του κι επιπλέον επενδύει και στο συγχρωτισμό των αντιλήψεων και κρίσεών του με το «μεγάλο δάσκαλο»…πολύ δύσκολα εντοπίζεται η πλάνη γιατί είναι δυσδιάκριτα τα όρια που θέτει «εκείνος» σκόπιμα…για την επεξεργασία αυτού του εντοπισμού, κλειδί αποτελεί η γνώση της ταυτότητας και του ρόλου του, στην οικογένεια της ελληνικής ραδιοφωνίας καθώς και κάποιες ψυχικές αντιστοιχίες σχετικές με τους ακροατές που ωριμάζουν παρά τα εμπόδια και τις παγίδες που στήνονται…από τις αντιστοιχίες αυτές συνάγεται ότι τα τετελεσμένα της ραδιοφωνικής «οικογένειάς» του, αποτελούν «απειλές»…για κάποιους ακροατές σαν εμένα…όχι για όλους…εσκεμμένα ξανά ο «δάσκαλος και προφήτης» πια, με τις επανειλημμένες και διάσπαρτες μέσα στα λογάκια του, υποδηλούμενες αντιστοιχίες, αφήνει τις απειλές να αιωρούνται πάνω από τον, κατά τα άλλα, αδέσμευτο, ραδιοφωνικό αέρα…έτσι είναι πάντα ενδεχόμενη η ανατροπή των πραγμάτων…(υπογραμμίζω εδώ μια όψιμη αντίληψη λες και πρόκειται για «κυοφορούμενο αίτημα»…). Ακολουθεί μια διφορούμενη πορεία του «ήρωα-δασκάλου», ο οποίος με διάφορους τρόπους, άλλοτε ρητούς και άλλοτε υπαινικτικούς ή ανεπαίσθητους, προλέγει, προσημαίνει, προϊδεάζει, αντίστοιχα τον ακροατή, σε κάποιες περιπτώσεις τον «εκφοβίζει», για όσα θ’ ακολουθήσουν για όσο «εκείνος» θα είναι πανταχού «απών»…εν ολίγοις, τι θα συμβεί, αν εκείνος φύγει σταματήσει να εκπέμπει τα «φιλοσοφικά σεμινάρια»…με κοινά λογάκια, μη μου τη λέτε πολύ γιατί θα φύγω και θα μείνετε μόνοι σας με τον «ιδρυματισμό» σας…το σχέδιο ήταν πάντα πλάγιο, ποτέ ευθύγραμμο…, πράγμα που από τη μια, σπάει τη μονοτονία και καθησυχάζει τον ακροατή, από την άλλη σε χώνει στο παιχνιδάκι αναζήτησης μιας λύσης, καθώς σε υποβάλλει στο ανύπαρκτο και σκληρό ηθικό δίλημμα, ποιος προτιμάς να φύγει, αυτός ή κάποιος άλλος…ο τρόπος του είναι κατηγορηματικός…αλλά ακόμα και οι «γκουρού», προστατεύουν, προειδοποιούν, συμβουλεύουν, δεν διατάζουν, ούτε προδίδουν…
Θα μπορούσα να χαρακτηρίσω την όλη κατάσταση «ειρωνική», με την έννοια της αντίθεσης μεταξύ φαινομενικότητας και πραγματικότητας , για να κάνω και μια πρώτη νύξη, στην έννοια και στη λειτουργία της ειρωνείας, στο ραδιοφωνικό πλαίσιο…
Υπάρχουν ειρωνείες και ειρωνείες θα μου πείτε και με το δίκιο σας, γι’ αυτό και σπεύδω να ξεκαθαρίσω τα πράγματα…
Η λεκτική ειρωνεία, η αντιστοιχία δηλαδή, ανάμεσα στη λέξη και στη συνηθισμένη της έννοια, ανάμεσα στο σημαίνον και στο σημαινόμενον, χάριν αστεϊσμού, υποτιμητική οπωσδήποτε ή εμπαιγμού…η ειρωνεία της τύχης, η δραματική ειρωνεία, η αντίθεση ανάμεσα σε μια φαινομενική και σε μια πραγματική κατάσταση, την οποία αγνοεί ο άμεσα ενδιαφερόμενος…η τραγική ειρωνεία, η αντίθεση ανάμεσα σ’αυτά που λέει ένας «λογοτεχνικός ήρωας» και σ’ αυτό που εννοεί ο ακροατής, θεατής, αναγνώστης ή κι ένας άλλος ήρωας και οδηγεί κάποιος από αυτούς τους ανυποψίαστους σε ενέργειες καταστρεπτικές γι’ αυτόν…και η Σωκρατική ειρωνεία, προσποιούμενος κανείς άγνοια, θέτει στους συνομιλητές του ερωτήματα που αποκαλύπτουν την αντιφατικότητα των λόγων τους, με σκοπό να τους οδηγήσει στη γνώση της αλήθειας…
Εκτός κι αν αυτή η λεπταίσθητη ειρωνεία του αποτελεί παραχώρηση προς τους ακροατές του…εννοώ ότι, ίσως τελικά τη χρησιμοποιεί για να τέρψει, να συγκινήσει, να προκαλέσει το ενδιαφέρον κάποιων ή και την αγωνία τους…οι μετρήσεις ακροαματικότητας τον ενδιαφέρουν, σ’ αυτές απευθύνεται…κρύβει πράγματα που μας αφορούν άμεσα κι έτσι η καίρια αλήθεια, η στάση ζωής αποσιωπάται…
Σε πολλές εκπομπές ένιωσα «συνετή» και «ακόλουθη», σε άλλες άπραγη, σε κάποιες ονειροπόλα και μετά το Μάρτιο του 2006, εντελώς βλάκας…τότε ήταν που αφορμήθηκε και η δική μου επανάσταση, κραύγασα «αέρα» και βγήκα…και βγήκα επιθετική, ευέλικτη, υπεύθυνη, οργισμένη, θολωμένη, δεκτικότατη, μπορεί και η καλύτερη μαθητευόμενη ακροάτρια που είχε ποτέ, κάνοντας άμεσα ορατά τα αποτελέσματα της επιρροής του…τόσα χρόνια μαθήτευσα πλάι του, πώς θα εξαργύρωνα τόσες φιλοσοφικές γνώσεις? Η πρώτη αποκάλυψη ήταν οι καλές του προθέσεις…βοήθεια! Τι καθαγιάζεται άραγε από τις καλές προθέσεις? Τι αθωώνεται? Τι ακυρώνεται? Ποιος μίλησε για «κληρονομικώ δικαίω» ύποπτους κι αυθαίρετους θώκους? Για θεοφρούρητες και απαραβίαστες «ιδιοκτησίες»? είπε κανείς κάτι? Μόνο κάποιος που τρομάζει τη διαδοχή…μόνο κάποιος που τρέμει μην κηρυχτεί ο «θρόνος» κενός κι «εκείνος» έκπτωτος…Το πρόβλημα περιπλέκεται περισσότερο με την εγκατάσταση στο Σταθμό των δυνάμει «βασιλέων» που διεκδικούν με τη σειρά τους προνόμια…
Τα νήματα τα πήρε πάλι «εκείνος», μόνος του στα χέρια του και ανέλαβε να τα πλέξει, να τα ξεπλέξει, ως το τέλος…Ποτέ δεν το περίμενα ότι σε μια ραδιοφωνική εκπομπή-παράσταση, θα μπορούσε κάποιος να πραγματευτεί τόσες «κρίσεις»…ίσως πάλι για να προσφέρει τη δυνατότητα και σ’εμάς τους «κοινούς θνητούς», τους ταπεινούς και μίζερους ακροατές, ν’ αντιμετωπίσουμε οριακές καταστάσεις, να μετρηθούμε με τον εαυτό μας και τις μεθορίους μας και να μελετήσουμε το ανθρώπινο βάθος…αλίμονο! Τόσος πια αλτρουϊσμός…
Κάποιες δικές του, επιμένω σχετικές εξαγγελίες σε συνάρτηση με ιστορικές αναδρομές σε πρόσωπα του σταθμού-τα οποία δεν είμαι και σίγουρη ότι δεν καπηλεύτηκε- και διάφορα παραδείγματα, τα οποία κατά καιρούς φέρει ως επιχειρήματα, ορίζουν τελικά το ηθικό σχήμα που διέπει σε γενικές γραμμές το «ανθρώπινο περίβλημα της συχνότητας αυτής»…
Αγνοώ ωστόσο, ποια νήματα δέθηκαν, ποια θα ξετυλιχτούν, ποια θα μπερδευτούν περισσότερο, ποια θα λυθούν…ευφυής διπλωμάτης ή μήπως απλός «αγγελιαφόρος» άνωθεν μηνυμάτων και τελεσιγράφων? Ας απαντήσει…πολλά θα μπορούσε να του καταλογίσει κανείς…ζήλεια…συμπλέγματα, μειονεξίες, αδιαφορία…ολιγωρία, υποταγή…απανθρωπιά…υποκρισία…
Κάποιος του έχει δώσει ήδη οδηγίες προσανατολισμού ή και αποπροσανατολισμού, τουλάχιστον για το ταξίδι που άρχισε από το Μάρτιο του 2006 και μετά…Από κει και πέρα οι ενέργειές του είναι εξαιρετικά εύγλωττες…σαν να λυτρώθηκε από μια απραξία που δεν ήταν καθόλου μακάρια…
Πώς όμως από έναν τόσο λαμπρό όσο και ευφυή εγκέφαλο δεν πέρασε ποτέ η ιδέα ότι στη μοίρα των «εκδιωχθέντων» συνοδοιπόρων αντανακλάται και απαντάται η κοινή μοίρα, πολλών ανθρώπων-ακροατών που αγωνίζονται να βιοποριστούν και μάλιστα μεταξύ τόσων «θανάσιμων κινδύνων»? όλοι αυτοί οι άνθρωποι δεν είναι ούτε αργόσχολοι, ούτε νεόπλουτοι, ούτε μικροαστοί, αντίθετα στην πάλη τους, επαληθεύουν γνωστές ιδιότητες-ξεχασμένες ενδεχομένως από σένα «δάσκαλε»-…δύναμη…ψυχή…τόλμη…ταχύτητα…ψυχραιμία…μαγκιά…υπομονή…αντίσταση…ανθρωπιά και ξέρεις κάτι ναι…και αίμα και πόλεμο, αν θες…
Σου άρεσε να μας υποβάλεις και να μας περιφέρεις κατά βούληση, στο «μικροαστικό δραματάκι σου» εξαπατώντας μας κατά συρροήν με τις πολυμήχανες αφηγήσεις σου και τα τεχνάσματα των μονολόγων σου…έ?
Τα δέχομαι όλα, και τα ανθρώπινα πάθη και τις επιθετικές και συμπλεγματικές συμπεριφορές, τα λάθη, τον κυνισμό, όλα σου λέω…αλλά την υποκρισία, τη μάσκα? Όχι από σένα τουλάχιστον…πού ακριβώς βρίσκεται η ψυχολογική σου αλήθεια για την οποία κομπάζεις κι επαίρεσαι τόσες δεκαετίες? Σε ποια αθανασία ποντάρεις? Σε ποια αδιάκοπη μακαριότητα? Για ποια ανωτερότητα μιλάς?
Ευτυχώς οι αντι-θέσεις και αντι-ποιήσεις ορισμένων ακροατών,ενάντια στις δικές σου επιπόλαιες και δήθεν διαφοροποιημένες «χρήσεις, μεταποιήσεις», χωνεύουν εν τέλει στα σημεία τους, τη σκέψη, την ευγένεια ψυχής, τη γενναιοδωρία, τη συγνώμη…ευτυχώς δεν υπάρχουν μόνο αλαζόνες και υπερφίαλοι «φιλόσοφοι» του κώλου… ούτε μόνο αγριότητα υπάρχει και μόνο αδικία…
Όχι μόνο δε στάθηκες στο ύψος των περιστάσεων, ως όφειλες απέναντι στον εαυτό σου και στο κοινό σου, δε στάθηκες όρθιος…σύρθηκες…υποδύθηκες έναν ρόλο που ούτως ή άλλως ήταν άχρηστος…δήθεν εγκλωβισμένος σε αποφάσεις «άνωθεν»…επικαλέστηκες ανωτέρα βία…πόσο σου αρκούσε αυτό το άλλοθι για να το ανταλλάξεις με την ελεύθερη σκέψη κάποιων, που τους στοίχισε επιπροσθέτως τη δουλειά τους, τη δραστηριότητά τους, ό,τι αγαπούσαν, ό,τι τους έκανε χαρούμενους, το «βήμα» τους…κι σε μας στέρησες πρότυπα ζωής, ελευθερίας κι αντίστασης κι επανάστασης…
Οι επισημάνσεις των σημασιών αυτών καθιστά εύκολη την υπόθεση να διαπιστώσουμε τη διαφορά μεταξύ «γκουρού» και μαθητών….οι «δάσκαλοι» απαιτούν από τους μαθητές τους την τήρηση των ηθικών αρχών που δεσμεύουν όμως και πριν απ’ όλους και τους ίδιους…κυρίως αυτούς…διότι οι μαθητές προβάλλουν πάνω τους το ήθος που θα ήθελαν να διέπει τις μεταξύ τους σχέσεις γι’ αυτό και σε μερικές περιπτώσεις, τους χαρίζουν «ασυλία»…ενώ οι «θεοί-δάσκαλοι» διασκεδάζουν με τ’ανθρώπινα πάθη τους…
Όλα όμως έχουν όριο, δε νομίζεις?
Κάποιες πολύ ειδικές πτυχές της προσωπικότητάς σου, θα κρατήσω από σένα. Μόνο αυτό…τίποτα άλλο…ειδικά όταν θυμάμαι πόσο προσεκτικά μεθόδευσες «φορτισμένους αποχαιρετισμούς»…με πιάνει μια ανατριχίλα…
Σου δόθηκαν πολλές ευκαιρίες και από πολλούς να θυμηθείς το «ένδοξο παρελθόν» σου…τις πέταξες…θυμήσου…γιατί είχες ξεκινήσει προ πολλού το «σχέδιο» εξουδετέρωσης…για ν’ απολαύσεις αργότερα την κλιμάκωση και κορύφωση της αυτοθριαμβολογίας σου…
Ωραία….
Σημειώσεις: 1. η καύση του νεκρού στην αρχαιότητα θεωρούνταν αναγκαία προϋπόθεση για την είσοδο της ψυχής του στον Άδη…
2. η «παράλειψη» της ταφής κάποιου «ήρωα», παρουσιάζει έναν άλλο τύπο ανθρώπου, καθόλου ηρωικό, να μην ποθεί όμως λιγότερο την υστεροφημία…
3. οποιαδήποτε τελετουργία επισφραγίζει ένα τέλος και εγκαινιάζει μια αρχή καθαίροντας έτσι την «αλλαγή»…η τελετουργία λοιπόν ορίζεται ως εξαγνισμός της «αλλαγής»…
Ποτέ δεν είναι αργά…
